- Kryzys migracyjny w 2015 roku, fala ataków terrorystycznych na ziemi europejskiej i globalna pandemia Covid-19 wystawiły strefę Schengen na próbę. Naszym obowiązkiem jest wspieranie zarządzania strefą Schengen i wyposażenie państw członkowskich w instrumenty do zapewnienia szybkiej, skoordynowanej i europejskiej odpowiedzi na sytuacje kryzysowe, w tym przypadki instrumentalizacji migrantów. Dzisiejsze propozycje wzmocnią ten „klejnot koronny”, tak wyraźnie symbolizujący nasz europejski styl życia - oświadczył wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej Margaritis Schinas.

Z kolei unijna komisarz ds. wewnętrznych Ylva Johansson zwróciła uwagę, że pandemia bardzo wyraźnie pokazała, jak kluczowe znaczenie ma strefa Schengen dla europejskich gospodarek i społeczeństw.

- Dzięki naszym dzisiejszym propozycjom zapewnimy, że kontrole graniczne będą wprowadzane tylko w ostateczności, w oparciu o wspólną ocenę i tylko na tak długo, jak to konieczne. Dajemy państwom członkowskim narzędzia do stawienia czoła wyzwaniom, przed którymi stoją. Zapewniamy też wspólne zarządzanie granicami zewnętrznymi UE, w tym także w sytuacjach, gdy migranci są wykorzystywani do celów politycznych - powiedziała Johansson.

Zaproponowane zmiany umożliwiają Radzie UE szybkie przyjęcie wiążących tymczasowych ograniczeń podróży zewnętrznych w przypadku zagrożenia zdrowia publicznego. Ma to zapewnić jednolite stosowanie ograniczeń. Nowe regulacje pozwoliłyby również na wprowadzenie decyzją Rady UE kontroli na wewnętrznych granicach większości państw członkowskich w przypadku wspólnego zagrożenia.

Jednocześnie, chcąc zagwarantować, że kontrole na granicach będą stosowane jedynie w ostateczności, KE proponuje, by każde państwo członkowskie decydujące się na ich przywrócenie dokonało oceny stosowności tego kroku i jego wpływu na swobodny przepływ osób. Dodatkowo państwo członkowskie rozważające przedłużenie kontroli w związku z przewidywalnym zagrożeniem powinno najpierw ocenić, czy środki alternatywne, takie jak ukierunkowane kontrole policyjne, nie byłyby bardziej odpowiednie. Tam, gdzie kontrole wewnętrzne były stosowane od 18 miesięcy KE, będzie musiała wydać opinię na temat ich proporcjonalności i konieczności.

We wszystkich przypadkach tymczasowe kontrole graniczne nie powinny przekraczać łącznego okresu dwóch lat, chyba że wystąpią „szczególne okoliczności".

Zmienione przepisy Schengen wprowadzałyby nowe środki, jakie państwa członkowskie mogą podjąć dla skutecznego zarządzania granicami zewnętrznymi UE w sytuacji, gdy migranci są zinstrumentalizowani dla celów politycznych. Należą do nich m.in. zmniejszenie liczby przejść granicznych oraz zintensyfikowanie ochrony granic.

Ponadto KE proponuje dodatkowe środki w ramach unijnych przepisów dotyczących azylu i powrotów, umożliwiające przedłużenie terminu rejestracji wniosków o azyl do czterech tygodni oraz rozpatrywanie wszystkich wniosków o ochronę międzynarodową na granicy, z wyjątkiem przypadków wymagających interwencji medycznej.

Aby zmiany weszły w życie musi je zaakceptować Parlament Europejski i Rada UE.