Dziś wchodzą w życie przepisy, zgodnie z którymi sąd ma aktywniej uczestniczyć w procesie. Dowody będzie można przeprowadzać nie tylko na wniosek stron, ale także z urzędu. Ponadto w postępowaniu karnym przywrócona została zasada prawdy materialnej, zgodnie z którą należy dążyć do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy. W większości przywrócone zostały m.in. zasady prowadzenia postępowania przygotowawczego i postępowania sądowego w pierwszej instancji.
Pełna kontradyktoryjność wprowadzona poprzednią nowelizacją prowadziła do sytuacji, w których sąd decydował na podstawie dowodów przedstawionych przez strony, a nie miał obowiązku dążenia do ustalenia prawdziwego stanu rzeczy. Od dzisiaj sąd będzie zobligowany do wyjaśnienia z urzędu wszystkich istotnych okoliczności sprawy, a dopiero w przypadku niemożności usunięcia wątpliwości - rozstrzygał je na korzyść oskarżonego – wyjaśnia w komunikacie Ministerstwo Sprawiedliwości.
Nowelizacja zaostrza m.in. odpowiedzialność karną świadków za świadome składanie fałszywych zeznań i wprowadzanie w błąd organów procesowych oraz biegłych, rzeczoznawców lub tłumaczy przedstawiających fałszywą opinię lub tłumaczenie będące dowodem w sprawie. Zgodnie z nowelizacją ustanowienie obrońcy z urzędu będzie następowało po weryfikacji stanu majątkowego osoby zgłaszającej taki wniosek. Obowiązującą procedurę uzupełniono też o przepis, zgodnie z którym to prokurator będzie decydował o wykorzystaniu dowodów, uzyskanych w wyniku kontroli operacyjnej (np. podsłuchu), na popełnienie przez osobę kontrolowaną innego przestępstwa niż to, które było podstawą zarządzenia kontroli oraz na popełnienie takiego czynu przez inną osobę niż kontrolowana.
Kolejna przyjęta zmiana obniża granicę kary, przy której możliwe jest stosowanie tymczasowego aresztowania. Dotychczas nie było to możliwe przy przestępstwach zagrożonych karą do dwóch lat więzienia – po zmianie przepis ten obejmie czyny zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku. Ustawa zawiera też wiele zmian, które są efektem obserwacji praktyki dotychczas prowadzonych spraw. Rozszerza m.in. kompetencje referendarzy sądowych w postępowaniu wykonawczym, czyli takim, które zmierza do wyegzekwowania prawomocnie orzeczonej kary.
W ustawie znalazł się też nowy środek odwoławczy - skarga na wyrok sądu odwoławczego. Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, od wyroku sądu drugiej instancji uchylającego rozstrzygnięcie pierwszej instancji i przekazujące sprawę do ponownego rozpatrzenia ma przysługiwać skarga do Sądu Najwyższego.
