W Wielką Sobotę Kościół nie celebruje mszy św., natomiast sprawowana jest Liturgia Godzin (brewiarz) w tym m.in. Godzina Czytań i Jutrznia z udziałem ludu.

Ze względu na pandemią biskupi w Polsce wskazują, że tradycyjne błogosławienie pokarmów może zostać zorganizowane tylko pod pewnymi warunkami.

„Zalecane jest, aby pobłogosławienie pokarmów odbywało się poza świątynią, np. na placu przed kościołem lub terenie przykościelnym (na otwartej przestrzeni)” – napisał np. biskup warszawsko-praski Romuald Kamiński.

Zwrócił uwagę, że aby nie dochodziło do gromadzenia się wiernych „należy wyznaczyć konkretne godziny, kiedy odbywać się będzie pobłogosławienie i wcześniej poinformować o nich wiernych (np. o pełnych godzinach, co pół godziny, co 15 minut itp.)”.

„W ciągu dnia należy umożliwić wiernym udział w adoracji Najświętszego Sakramentu przy Grobie Pańskim” – napisał biskup warszawsko-praski.

Czuwanie na cześć Pana

W Wielką Sobotę w Kościele komunii świętej można udzielać tylko na sposób „wiatyku”. Tego dnia nie sprawuje się również ślubów ani innych sakramentów, z wyjątkiem spowiedzi i sakramentu namaszczenia chorych.

Po zmierzchu w Kościele ma miejsca najważniejsza liturgia w roku nazywana Wigilią Paschalną, która należy już do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego.

Zgodnie z tradycją ta noc jest nazywana „czuwaniem na cześć Pana”. Tak jak Żydzi przez całą noc czuwali, oczekując przyjścia Pana mającego ich wybawić z niewoli faraona, tak chrześcijanie oczekują Zmartwychwstania Chrystusa, który skruszywszy więzy śmierci, jako zwycięzca wyszedł z otchłani ofiarowując człowiekowi prawdziwe wyzwolenie.

Liturgia Wigilii Paschalnej składa się z czterech części. Pierwszą jest liturgii światła, która rozpoczyna się przed świątynią od obrzędu poświęcenia ognia i paschału – symbolizującego Chrystusa Zmartwychwstałego „Światłość Świata”.

Chrystus wczoraj i dziś. Początek i koniec. Alfa i Omega.

Z powodu pandemii może ona rozpocząć się także na progu świątyni wyłącznie z udziałem najbliższej asysty. „Tam, gdzie nie rozpala się ogniska, do poświęcenia ognia można użyć znicza lub zwykłej świecy (ale nie paschalnej)” – napisał w wytycznych na Triduum Paschalne biskup warszawsko-praski Romuald Kamiński.

Kapłan na paschale żłobi rylcem krzyż, a nad nim grecką literę Alfa, pod krzyżem literę Omega, a na czterech polach między ramionami krzyża cyfry bieżącego roku. Jednocześnie głośno i wyraźnie mówi: „Chrystus wczoraj i dziś. Początek i koniec. Alfa i Omega. Do Niego należy czas i wieczność. Jemu chwała i panowanie”.

Następnie procesja, wchodzi do ciemnego kościoła. Na przedzie wnoszony jest paschał. Podobnie, jak synowie Izraela nocą szli za przewodem słupa ognia, tak chrześcijanie idą w ślady Zmartwychwstałego Chrystusa. Światło od świecy paschalnej stopniowo rozszerza na świece trzymane przez wiernych. Po czym śpiewa się Exultet - orędzie paschalne. Jest to starożytny hymn, w czasie którego wielbi się wspaniałość Bożego dzieła odkupienia świata - od grzechu Adama aż do zbawienia, które dokonało się w Chrystusie.

Odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych

Zgodnie z mszałem rzymskim druga część Wigilii Paschalnej – liturgii słowa składa się z dziewięciu czytań, przeplatanych psalmami i modlitwą. Pierwsze siedem czytań pochodzi ze Starego Testamentu i przypomina ważne momenty w całej historii zbawienia – począwszy od opisu stworzenia świata, poprzez zachowanie Abrahama, od którego Bóg zażądał ofiary z syna, oraz przejście przez Morze Czerwone. Z kolei o miłości Boga, zawarciu przymierza i skuteczności słowa Bożego mówią fragmenty z Księgi proroka Izajasza. Cykl czytań starotestamentowych kończy się bożą obietnicą oczyszczenia i przemiany człowieka.

Trzecia część Wigilii Paschalnej to liturgia chrzcielna. Po Litanii do Wszystkich Świętych, celebrans poświęca wodę chrzcielną poprzez włożenie paschału do naczynia z wodą, po czym wierni odnawiają swoje przyrzeczeniach chrzcielne wyrzekając się szatana i wszystkiego, co prowadzi do zła oraz wyznając wiarę w Chrystusa. W tradycji Kościoła w tym czasie dorośli przystępowali do sakramentu chrztu św.

Zgodnie z dekretem watykańskiej Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 25 marca 2020 r. z powodu pandemii w liturgii chrzcielnej Wigilii Paschalnej ma być zachowane jedynie odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych.

Pokropienie wiernych można pominąć

„Poświęcenie wody i pokropienie nią wiernych można pominąć, jeśli jest to konieczne lub wskazane dla bezpieczeństwa sanitarnego" – napisał z specjalnych wytycznych na Triduum Paschalne bp Kamiński.

Sprawowanie eucharystii stanowi czwartą część Wigilii Paschalne i jednocześnie jej szczyt. Jest ona celebracją ofiary męki, śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 25 marca 2021 r. odnośnie do limitu uczestników nabożeństw w kościołach, w eucharystii mogą uczestniczą przede wszystkim osoby związane z intencją mszy św. Bezwzględnie należy zachowywać zasadę – 1 osoba na 20 m2.

W związku z pandemią oraz ograniczeniami sanitarnymi biskupi w poszczególnych diecezjach udzielili wiernym dyspensy od uczestnictwa w liturgiach zachęcając do łączności duchowej za pośrednictwem mediów.

W niektórych diecezjach ordynariusze wystosowali zachętę do kapłanów, by w Niedzielę Zmartwychwstania, Poniedziałek Wielkanocny oraz w II Niedzielę Wielkanocną zwiększyli liczbę mszy św. w świątyniach, „korzystając z uprawnienia do binacji i trynacji”, czyli dwukrotnej i trzykrotnej możliwości odprawiania przez jednego kapłana mszy św. w danym dniu.