We wtorek, 1 sierpnia 1944 roku, o godz. 17.00 (określonej kryptonimem „W”, jak Wolność), wybuchło Powstanie Warszawskie. Było to jedno z najważniejszych, a zarazem najbardziej dramatycznych wydarzeń zapisanych na kartach historii stolicy. Było planowane na kilka dni, a trwało ponad 2 miesiące.
Oddziały powstańcze, chociaż liczne, ale bez odpowiedniego uzbrojenia stanęły do walki z regularną, w pełni zmilitaryzowaną armią niemiecką. Niestety, bez pomocy sojuszników nie miały szans na wygraną. Pomoc, na jaką liczyli, nigdy nie nadeszła. Powstanie zakleszczone między dwoma potężnymi armiami sowiecką i niemiecką powoli wykrwawiało się.
„Paryż Wschodu” zdewastowany
Na los Warszawy został padł rozkaz wydany przez Heinricha Himmlera, który brzmiał: „Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców, Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy”.
Stolica Polski została zniszczona w blisko 85%, a mieszkańcy wypędzeni do obozów przejściowych i jenieckich.
Czy wiesz, że?
• Powstanie trwało 63 dni
• do walki przystąpiło około 30 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej z Okręgu Warszawskiego
• tylko 10 procent walczących było uzbrojonych
• po stronie niemieckiej do walki stanęło około 20 tysięcy w pełni uzbrojonych żołnierzy, którzy do dyspozycji mieli pancerne jednostki frontowe, artylerię i lotnictwo
• w Powstaniu poległo około 18 tysięcy Powstańców, a 25 tysięcy zostało rannych
• w Powstaniu zginęło około 150 tysięcy cywilów
• po kapitulacji z Warszawy wypędzono około 500 tysięcy mieszkańców
• ostatni strzał Powstania padł wieczorem 2 października 1944
• Powstanie Warszawskie było największym tego typu aktem oporu w okupowanej przez hitlerowców Europie
Kalendarium:
1 sierpnia – Wybuch Powstania Warszawskiego. O godzinie 13.50 na Żoliborzu, nieopodal pl. Wilsona, dochodzi do pierwszej walki Powstania. Godzina – 17.00 oficjalne rozpoczęcie Powstania Warszawskiego.
2 sierpnia – Powstańcy opanowują strategiczne punkty m.in. na Starym Mieście, w Śródmieściu, na Powiślu oraz na Czerniakowie.
5 sierpnia – „Czarna sobota” – masowe mordy ludności cywilnej na Woli.
20 sierpnia – zdobycie Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej tzw. PAST-y przy ul. Zielnej 37/39. W ręce Powstańców trafia około 115 niemieckich jeńców.
1 września – generalny szturm Niemców na Stare Miasto. Powstańcy ewakuują się kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz.
2 września – w nocy z 1 na 2 września pociski czołgowe roztrzaskały kolumnę Zygmunta. Stare Miasto zostaje zdobyte przez hitlerowców. Walka w innych rejonach Warszawy trwała dalej.
10 września – Armia Czerwona rozpoczyna ofensywę na praskim brzegu Wisły.
18 września – 107 amerykańskich samolotów B-17 dokonuje największego zrzutu broni, amunicji, żywności oraz medykamentów. Niestety, Powstańcom udaje się odebrać tylko 20 procent zrzutu.
2 października – upadek Powstania. W Ożarowie został podpisany akt o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Uznawał on Powstańców za pełnoprawnych jeńców wojennych, chronionych na mocy konwencji genewskiej i miał chronić cywilnych mieszkańców miasta przed odpowiedzialnością za wykroczenia przeciwko niemieckim zarządzeniom.
W ciągu następnych dni Powstańcy opuszczają miasto. Zostają przewiezieni do obozów jenieckich.
Natomiast cywilni mieszkańcy Warszawy zostają skierowani do obozów przejściowych m.in. w Pruszkowie, Ursusie, Włochach, Ożarowie. Niestety, ponad 100 tysięcy z nich trafia na przymusowe roboty do Rzeszy, a dalsze kilkadziesiąt do obozów koncentracyjnych.
