Polska 28 września – co wydarzyło się tego dnia
Tego dnia w Operze Warszawskiej odbyła się prapremiera „Strasznego Dworu” Stanisława Moniuszki; w krakowskim ratuszu zaprezentowano obraz Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”; o godz. 13.15 podpisany został akt kapitulacji Warszawy; w Zakroczymiu Niemcy dokonali zbrodni na wziętych do niewoli żołnierzach polskich; biskupi, po aresztowaniu Stefana Wyszyńskiego, pod naciskiem władz, wybrali nowego przewodniczącego Episkopatu; w katedrze wawelskiej Karol Wojtyła otrzymał sakrę biskupią; w Seulu judoka Waldemar Legień zdobył złoty medal olimpijski. Urodzili się m. in. Wacław Berent, Wacław Kostek-Biernacki, Wacław Lipiński, Jan Matyjaszkiewicz, Mieczysław Czechowicz, Ryszard Kulesza, Stenia Kozłowska, Waldemar Dziki. Zmarli natomiast: Ewa Szelburg-Zarembina, Roman Brandstaetter, Tadeusz Zieliński, Adam Kozłowiecki oraz Jan Kobuszewski.
1466 - Wojna trzynastoletnia: wojska polskie zdobyły Chojnice.
1591 - Włoski podróżnik Jan Bernard Bonifacio, w zamian za dożywocie w Domu Profesorów, przekazał Gdańskowi swój księgozbiór uratowany ze statku zatopionego 25. sierpnia.
1651 - Po bitwie pod Białą Cerkwią podpisana została krótkotrwała ugoda pomiędzy Rzeczpospolitą i Kozakami.
1864 - W Londynie utworzono Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników, nazwane I. Międzynarodówką.
1865 - W Operze Warszawskiej odbyła się prapremiera „Strasznego Dworu” Stanisława Moniuszki, która zakończyła się manifestacją patriotyczną.
1873 - W Warszawie urodził się Wacław Berent, powieściopisarz, eseista, tłumacz.
1878 - W Krakowie w sali ratuszowej zaprezentowano publiczności obraz Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem”.
1883 - Władze carskie aresztowały Ludwika Waryńskiego, działacza rewolucyjnego, założyciela i przywódcę I. Proletariatu.
1884 - W Lublinie urodził się Wacław Kostek-Biernacki, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, pułkownik WP; od 1930 r. komendant twierdzy brzeskiej; wojewoda nowogródzki (1931) i poleski (1932-1934); organizator obozu w Berezie Kartuskiej; w 1939 r. internowany w Rumunii; od 1945 r. więziony przez władze komunistyczne, skazany na karę śmierci, zamienioną na 10 lat więzienia.
1896 - W Łodzi urodził się Wacław Lipiński, historyk, żołnierz Legionów Polskich, członek POW, działacz piłsudczykowski; w czasie II. wojny światowej współorganizator Konwentu Organizacji Niepodległościowych (1942); po wojnie założyciel i przewodniczący podziemnego Stronnictwa Niezawisłości Narodowej (1946), członek Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej (1946-1947); aresztowany przez władze komunistyczne w 1947 r. i skazany na karę śmierci, zamienioną na dożywocie; zmarł w więzieniu we Wronkach w 1949 r., niewykluczone, że został zamordowany.
1901 - W Łodzi uroczyście otwarto Teatr Wielki, wśród gości honorowych byli m.in. Henryk Sienkiewicz i Henryk Siemiradzki.
1902 – W Sanoku odsłonięto pomnik Tadeusza Kościuszki, który Niemcy wysadzili w powietrze w kwietniu 1941 roku.
1929 - W Warszawie urodził się Jan Matyjaszkiewicz, aktor teatralny, radiowy i telewizyjny; przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum.
1929 - Zainaugurowało działalność Państwowe Konserwatorium Muzyczne w Katowicach.
1930 - W Lublinie urodził się Mieczysław Czechowicz, aktor, znany z występów w Kabarecie Starszych Panów, komediowych ról w filmach „Poszukiwana, poszukiwany”, „Nie ma róży bez ognia”, a także serialu „Janosik”; swojego głosu użyczył serialowej postaci Misia Uszatka.
1931 - W Warszawie urodził się Ryszard Kulesza, trener piłkarski, w latach 1978-1980 selekcjoner reprezentacji Polski, a następnie reprezentacji Tunezji (1981-1983).
1933 - W obawie przed represjami wyjechali do Czechosłowacji czołowi działacze Stronnictwa Ludowego: Wincenty Witos, Władysław Kiernik i Kazimierz Bagiński.
1936 - W Rouvroy we Francji urodziła się Stenia Kozłowska, piosenkarka.
1937 - W Muzeum Narodowym w Warszawie otwarto pierwszą wystawę wykopalisk ekspedycji polskich w Egipcie.
1939 - Kampania polska: o godz. 13.15 podpisany został akt kapitulacji Warszawy.
1939 - Kampania polska: W Zakroczymiu Niemcy, esesmani z Dywizji Pancernej „Kempf”, dokonali zbrodni na wziętych do niewoli żołnierzach polskich z Twierdzy Modlin oraz ludności cywilnej (na 500. polskich jeńcach i 100. cywilach).
1939 - Kampania polska: rozpoczęła się trzydniowa bitwa pod Szackiem. Grupa KOP gen. Wilhelma Orlika-Rueckemanna odniosła w niej zwycięstwo nad wojskami sowieckimi i przeszła za Bug.
1939 - Gen. Władysław Sikorski objął dowództwo Armii Polskiej we Francji.
1939 - W Moskwie ministrowie spraw zagranicznych Niemiec Joachim von Ribbentrop i ZSRS Wiaczesław Mołotow podpisali niemiecko-sowiecki układ „o granicy i przyjaźni”, ustalający linię graniczną na obszarze Polski wzdłuż linii: Pisa-Narew-Bug-San (tzw. II. pakt Ribbentrop-Mołotow).
1939 - Armia Czerwona przejęła od Niemców Przemyśl.
1944 – Powstanie Warszawskie: Od tego dnia punktami oporu powstańczego były Żoliborz i Śródmieście.
1944 - W Moskwie rozpoczęły się rozmowy delegacji KRN i PKWN z władzami sowieckimi.
1953 - Biskupi, po aresztowaniu prymasa Stefana Wyszyńskiego, pod naciskiem władz komunistycznych, wybrali nowego przewodniczącego Episkopatu Polski; został nim ordynariusz łódzki bp Michał Klepacz.
1953 – Koło Tarnobrzega odkryto złoża siarki.
1954 - Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa i Głos Ameryki rozpoczęły nadawanie relacji Józefa Światły, byłego wicedyrektora X. Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, który uciekł na Zachód.
1956 - W Zakopanem urodził się Waldemar Dziki, reżyser, producent filmowy.
1958 - W katedrze wawelskiej Karol Wojtyła otrzymał sakrę biskupią z rąk arcybiskupa krakowskiego Eugeniusza Baziaka.
1984 - Premiera 1. odcinka amerykańskiego serialu kryminalnego „Policjanci z Miami”.
1986 - W Warszawie zmarła Ewa Szelburg-Zarembina, pisarka, autorka utworów dla dzieci.
1987 - W Poznaniu zmarł Roman Brandstaetter, poeta, dramaturg, tłumacz.
1988 – Podczas XXIV. Letnich Igrzysk Olimpijskich w Seulu judoka Waldemar Legień zdobył złoty medal w kategorii wagowej do 78 kg.
1990 – Nadawanie audycji rozpoczęło Radio ZET, początkowo pod nazwą Radio Gazeta – druga po RMF FM komercyjna stacja radiowa w Polsce. Jego założycielem i pomysłodawcą był Andrzej Woyciechowski.
2001 - Premiera filmu „Cześć Tereska” w reżyserii Roberta Glińskiego.
2003 - W Krakowie zmarł Tadeusz Zieliński, senator, minister, w latach 1992-1996 Rzecznik Praw Obywatelskich.
2007 - W Lusace w Zambii zmarł kard. Adam Kozłowiecki, jezuita, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Auschwitz i Dachau; od 1946 r. przebywał w Rodezji Północnej (obecnie Zambia), gdzie jako misjonarz, a następnie pierwszy metropolita Lusaki, spędził ponad 60 lat.
2019 – W Warszawie, w wieku 85. lat, zmarł Jan Kobuszewski, wybitny aktor teatralny i filmowy, komik, reżyser, wykonawca skeczy i piosenek. Największą popularność zdobył dzięki występom w kabarecie „Dudek” i Kabarecie Olgi Lipińskiej. Wystąpił m.in. w „Wojnie domowej”, „Alternatywach 4” „Poszukiwany, poszukiwana”, „Nie ma róży bez ognia” i „Hallo Szpicbródka”. W 2012 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury polskiej, za osiągnięcia w pracy artystycznej”.
źródło: PAP