Datę otwarcia kanału żeglugowego wybrano ze względów historycznych - w rocznicę napaści sowieckiej na Polskę - 17 września 1939 roku. Pierwszą jednostką śluzowaną na przekopie Mierzei Wiślanej był Zodiak II, flagowa jednostka służb morskich. "Zakończenie budowy i otwarcie kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną to wielkie zwycięstwo Polski. Rozumieją to wszyscy patrioci, którzy wiedzą co oznacza suwerenność" – mówił podczas otwarcia prezydent RP Andrzej Duda. "Polska pokazuje swoją sprawczość. Ta inwestycja jest otwierana zdecydowanie za późno, ale to, że została ona przeprowadzona, napawa dumą i optymizmem. To stwarza perspektywę dla rozwoju. Było wiele osób, które zaangażowały się w przeprowadzenie tej inwestycji. To m.in. Jerzy Wilk, Leonard Krasulski. Bez nich by się to nie udało" – wskazywał prezes Prawa i Sprawiedliwości Jarosław Kaczyński. "Zostało zakończone wielkie zadanie. To zadanie zapoczątkował premier Jarosław Kaczyński w 2006 i 2007 r., jednak nie mogło ono zostać ukończone z powodu zmiany rządów. Dzisiaj ta droga wodna jest drogą symboliczną. Zrzucamy zależność od Rosji. Przed ziemią elbląską otwierają się nowe możliwości" – podkreślił wówczas premier Mateusz Morawiecki.

Kanał Żeglugowy wraz z towarzyszącą mu infrastrukturą oraz wyspą na Zalewie Wiślanym był pierwszym etapem, jaki został zrealizowany przez Urząd Morski w Gdyni. Drugi etap, czyli obudowa brzegów rzeki Elbląg, jest zaawansowany obecnie w ponad 90 %. Jego istotnym elementem jest most obrotowy w Nowakowie, który został oddany do użytkowania na początku lipca tego roku. Zakończony został etap trzeci czyli pogłębienie toru wodnego na Zalewie i wykonanie oznakowania nawigacyjnego.

Wkrótce planowane jest ogłoszenie postępowania przetargowego na roboty czerpalne na rzece Elbląg w pobliżu portu w Elblągu. Prace nie będą obejmować odcinka w samym porcie, gdyż pogłębienie toru wodnego w tym miejscu należy do zarządu elbląskiego portu. Jak przypomniała rzeczniczka Urzędu Morskiego w Gdyni Magdalena Kierzkowska, zgodnie z uchwałą Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Programu wieloletniego pod nazwą "Budowa drogi wodnej łączącej Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską", zakończenie wszystkich etapów inwestycji powinno nastąpić do końca 2024 roku. W najbliższym czasie planowane jest ogłoszenie postępowania przetargowego na roboty czerpalne na rzece Elbląg, w zakresie objętym Programem wieloletnim. Chodzi o odcinek do punktu tzw. P2, to jest punktu stycznego z zaprojektowaną przez Zarząd Portu obrotnicą. Zakres tego przetarg nie obejmuje odcinka w samym porcie. Prace w tym miejscu powinien wykonać zarząd elbląskiego portu - wskazują Ministerstwo Infrastruktury i Urząd Morski w Gdyni.

Między resortami aktywów i infrastruktury a samorządem Elbląga trwa spór co do tego, kto ma pogłębić 800 m toru wodnego na rzece kończącego się bezpośrednio w elbląskim porcie. Samorząd Elbląga i spółka zarządzająca portem uważają, że sporny odcinek powinny pogłębić Skarb Państwa i inwestor - Urząd Morski w Gdyni. Strona rządowa i Urząd Morski w Gdyni wskazują natomiast, że to zadanie zarządu portu, który obecnie jest spółką komunalną.

Kilka miesięcy temu resorty infrastruktury i aktywów państwowych zwróciły się do samorządu Elbląga z propozycją dokapitalizowania spółki komunalnej zarządzającej portem. Ministerstwa chcą przekazać do 100 mln zł - w zamian za większościowy pakiet udziałów w przedsiębiorstwie - i tym samym dofinansować niezbędne inwestycje rozwojowe w porcie. „Rządowa propozycja dokapitalizowania portu w Elblągu kwotą do 100 mln zł jest ciągle aktualna” - informował pod koniec sierpnia wiceminister aktywów państwowych Andrzej Śliwka.

Całkowita długość drogi wodnej z Zatoki Gdańskiej przez Zalew Wiślany do Elbląga to prawie 23 kilometry, w tym samo przejście przez Zalew Wiślany to nieco ponad 10 kilometrów, na rzece Elbląg – także ponad 10 km, a pozostałe ok. 2,5 km to odcinek, na który złożą się śluza i port zewnętrzny oraz stanowisko postojowe. Kanał jak i cały tor wodny będą miały docelowo 5 m głębokości.