Przyjmowanie przez polską administrację wniosków o nadanie statusu uchodźcy odbywało się zgodnie z prawem, ale Najwyższa Izba Kontroli wskazuje m.in. na braki kadrowe w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców oraz niewłaściwie zorganizowany system wymiany informacji.
Kontrola NIK wykazała, że Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców rozpatrywał wnioski i wydawał decyzje rozstrzygające o nadaniu statusu uchodźcy w prowadzonych postępowaniach administracyjnych. Jednak 34 proc. spraw kończono z przekroczeniem podstawowego sześciomiesięcznego terminu, a postanowienia o nowym terminie zakończenia postępowania w 41 proc. przypadków nie miały uzasadnienia faktycznego - sankcjonowały jedynie bezczynność organu.
Z raportu NIK wynika, że w okresie objętym kontrolą (2012 - czerwiec 2014 r.) o nadanie w naszym kraju statusu uchodźcy aplikowało 32 374 cudzoziemców. Wśród osób wnioskujących o nadanie takiego statusu najliczniejszą grupę stanowili obywatele Rosji, następnie Gruzji, Ukrainy, Armenii i Syrii.
W wyniku prowadzonych postępowań administracyjnych status uchodźcy nadano 549 osobom (1,4 proc. wydanych rozstrzygnięć), 441 osobom (1,1 proc.) udzielono ochrony uzupełniającej, w 984 przypadkach (2,6 proc.) udzielono zgody na pobyt tolerowany, a w stosunku do 6096 osób (15,9 proc.) wydano rozstrzygnięcie negatywne. W 30275 przypadkach (79 proc.) umorzono postępowanie.
Wnioski pokontrolne
Na podstawie wyników kontroli NIK zwróciła się do premier o:
– analizę i ewentualną modyfikację przepisów ustawy o cudzoziemcach pod kątem racjonalności prowadzenia dwóch odrębnych postępowań administracyjnych o udzielenie ochrony międzynarodowej cudzoziemcom przez dwa odrębne organy administracji;
– wypracowanie rozwiązań prawnych, zapewniających skuteczne postępowanie właściwych organów w egzekwowaniu od cudzoziemców podporządkowania się rozstrzygnięciom decyzji statusowych;
– zapewnienie skutecznego monitoringu sytuacji cudzoziemców ubiegających się o ochronę międzynarodową, obejmującego okres od złożenia wniosku o ochronę do ewentualnego wydalenia z terytorium RP;
– rozważenie powołania w Polsce instytucji, która kompleksowo realizowałaby zadania związane z udzielaniem ochrony międzynarodowej cudzoziemcom oraz pobytem cudzoziemców na terytorium RP.
Zalecenia dla MSWiA
Kontrolerzy NIK skierowali również wniosek do ministra spraw wewnętrznych i administracji o działania na rzecz zapewnienia struktury organizacyjnej i etatowej Urzędu do Spraw Cudzoziemców na poziomie pozwalającym utrzymać sprawną i terminową realizację zadań. Zdaniem NIK, MSWiA "nie skorzystało natomiast z możliwości określenia sposobów ochrony strzeżonych ośrodków i aresztów dla cudzoziemców - nie wydając stosownego rozporządzenia".
