– Fundacja ustaliła miejsce pochówku dziewięciu żołnierzy 3. Brygady Wileńskiej Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, którzy 16 lutego 1946 r. stoczyli bitwę z oddziałami NKWD, Milicji Obywatelskiej i UB w okolicach wsi Gajrowskie. Po ich ekshumacji na podstawie pobranego materiału genetycznego została ustalona tożsamość pierwszego żołnierza. To podporucznik Jan Boguszewski ps. Bitny – powiedział prezes Fundacji Niezłomni Wojciech Łuczak, który w środę w Muzeum Powstania Warszawskiego przekazał rodzinie "Bitnego" wyniki badań genetycznych DNA.

Ta ekshumacja była wyjątkowa

Podczas bitwy pod Gajrowskimi na Mazurach stoczonej m.in. z NKWD poległo od 14 do 24 żołnierzy 3. Brygady Wileńskiej NZW. Partyzanci zostali zaskoczeni podczas postoju na kwaterach przez obławę, w której brało udział ok. 1,5 tys. funkcjonariuszy komunistycznego aparatu terroru. Prace ekshumacyjne fundacja przeprowadziła w dniach 20-26 października br. w bezpośrednim pobliżu miejsca bitwy.

– Ta ekshumacja była wyjątkowa. Wyraźnie było widać dbałość miejscowej ludności o godny pochówek tych żołnierzy – mówiła archeolog i antropolog Katarzyna Kuźniarska. Zwróciła uwagę, że większość poległych mężczyzn miała w chwili śmierci ok. 20-26 lat; ich odnalezione czaszki mają ślady przestrzeleń. – Jan Boguszewski nie został pojmany, zginął jako żołnierz na polu chwały – podkreśliła Kuźniarska. Przedstawiła także wydobyte z miejsca pochówku przedmioty, m.in. zapieczętowaną butelkę z umieszczonym w niej wizerunkiem św. Teresy, medaliki oraz kryształowe serce z ukrytym w środku różańcem.

Identyfikacją szczątków polskich partyzantów zajął się Instytut Genetyki Sądowej w Bydgoszczy. Fundacja podkreśliła też, że dla potrzeb identyfikacji genetycznej nadal poszukuje potomków pozostałych partyzantów z 3. Brygady Wileńskiej NZW, którzy polegli we wsi Gajrowskie. Z imienia i nazwiska znani są: Włodzimierz Jurasow "Wiarus" i Józef Kupiec "Ryszard". Zapowiedziała też, że we współpracy z władzami samorządowymi 15 lutego przyszłego roku w Gajrowskich ma odbyć się uroczysty pogrzeb ekshumowanych partyzantów.

– To pierwsza w Polsce, przeprowadzona przez organizację pozarządową, imienna identyfikacja genetyczna poległych żołnierzy podziemia antykomunistycznego. Poszukiwania, ekshumacje, identyfikacje genetyczne oraz uroczysty pogrzeb zostaną w całości przeprowadzone i sfinansowane przez Fundację Niezłomni – podkreślił Łuczak.

3. Brygada Wileńska Narodowego Zjednoczenia Wojskowego

3. Brygadą Wileńską Narodowego Zjednoczenia Wojskowego dowodził kpt. Romuald Rajs ps. Bury, który w ocenie historyków, m.in. z Instytutu Pamięci Narodowej, jest kontrowersyjnym dowódcą powojennej polskiej partyzantki. Wspólnie z podległymi mu żołnierzami i na rozkaz wyższych dowódców w styczniu i lutym 1946 r. spacyfikował kilka prawosławnych wsi nieopodal Bielska Podlaskiego. Chodziło o likwidację osób współpracujących z władzą komunistyczną, tymczasem partyzanci – jak ustaliła prokuratura IPN w Białymstoku - zamordowali ok. 80 cywilów, w tym kobiety i dzieci.

W ocenie prokuratury IPN działania te były przeciwko "określonej grupie osób, które łączyła więź oparta na wyznaniu prawosławnym i związanym z tym określaniu przynależności tej grupy osób do narodowości białoruskiej. "Reasumując, zabójstwa i usiłowania zabójstwa tych osób należy rozpatrywać jako zmierzające do wyniszczenia części tej grupy narodowej i religijnej, a zatem należące do zbrodni ludobójstwa, wchodzących do kategorii zbrodni przeciwko ludzkości" - podał w konkluzji śledztwa w tej sprawie pion śledczy IPN w Białymstoku.

Wszyscy żołnierze, którzy walczyli z komunistami są godni najwyższego szacunku

– Dla nas wszyscy żołnierze podziemia niepodległościowego, którzy walczyli z komunistami i im sprzyjającymi są godni najwyższego szacunku. Walczyli o wolną Polskę pozbawioną komunistycznego zwierzchnictwa – powiedział Łuczak, pytany o kontrowersje związane z działaniami "Burego".

Jan Boguszewski ps. Bitny urodził się w 1914 r. w Żerach Bystrych. Był podoficerem zawodowym Marynarki Wojennej, służył w Flotylli Pińskiej. Fundacja Niezłomni przypomina, że Boguszewski pod komendą "Burego" dowodził oddziałem Pogotowia Akcji Specjalnej NZW w Bielsku Podlaskim, był odznaczony Krzyżem Walecznych.