Przejdź do treści
21:45 Z okazji 20. rocznicy śmierci św. Jana Pawła II, na fasadzie Pałacu Prezydenckiego wyświetlono okolicznościową iluminację. Jak poinformowała Kancelaria Prezydenta RP, na centralnej części budynku widoczny jest podświetlony napis „Jan Paweł II”
21:20 Przemysław Czarnek w Republice: to, jak traktuje się ludzi, to jest sadyzm. Po zmianie władzy, Giertycha znajdziemy nawet we Włoszech
20:10 Kolejny gracz chce przejąć TVN. Od lat gości na polskim rynku medialnym. Według informacji "Pulsu Biznesu", do walki wchodzi Ringier Axel Springer Polska (RASP)
19:41 Węgry opuszczają Międzynarodowy Trybunał Karny. Minister sprawiedliwości Węgier Bence Tuzson ujawnił podczas spotkania z ambasadorami, że Węgry planują wycofać się z Międzynarodowego Trybunału Karnego
Republika Uwaga, lokalne muxy nie nadają od 1 kwietnia Republiki. Chcąc oglądać naszą stację trzeba przejść na Mux 8
Republika Solidarni z Republiką! Każda wpłata od Państwa jest dla nas ogromnym wyrazem wsparcia. Wpłaty można dokonać, wykonując przelew: Fundacja Niezależne Media, nr konta: 78 1240 1053 1111 0010 7283 0412, dopisek: Darowizna na wolne media
Radio Republika Zachęcamy do słuchania naszego internetowego Radio Republika na stronie radiotvrepublika.pl
Spotkanie Klub „Gazety Polskiej” Bełchatów zaprasza na koncert z Bardem Strefy Wolnego Słowa Pawłem Piekarczykiem, 3 kwietnia (czwartek), g. 18.00, Oratorium Jana Pawła II ul. Kościuszki 2, Bełchatów
Wykład Klub „Gazety Polskiej” Gdańsk II zaprasza wykład pt. "Techniczne aspekty tragedii nad Smoleńskiem" dr hab. inż. Jerzy Głuch, 9 kwietnia (środa), godz. 18:00, Sala Akwen, Budynek NSZZ Solidarność, ul. Wały Piastowskie 24
Wydarzenie W sobotę (05.04) o godz. 12:00 w Opocznie (Szkoła nr 3, ul. Armii Krajowej 1) odbędzie się konwencja rolna, z udziałem Karola Nawrockiego - obywatelskiego kandydata na prezydenta RP
Protest Protest przeciw masowej migracji do Polski! 5 kwietnia, godz. 12:00, Gubin, wjazd na most graniczny z ul. Bolesława Chrobrego
Spotkanie Posłowie PiS: Mateusz Morawiecki, Maciej Małecki i Robert Telus zapraszają na spotkanie 7 kwietnia o godz. 18. Spotkanie odbędzie się w Czerwińsku nad Wisłą - w Domu Weselnym Siódme Niebo, ul. Jagiełły 1a
Wydarzenie XXV Ogólnopolska Droga Krzyżowa Ludzi Pracy: 11 kwietnia, godz. 18:00, Parafia Rzymskokatolicka św. Stanisława Kostki ul. Hozjusza 2 w Warszawie. Początek: Eucharystia o godz. 17:00
Wydarzenie 12.04 o 12.00 w Warszawie odbędzie się Marsz z Okazji 1000-lecia Królestwa Polskiego oraz bicie rekordu w liczbie par tańczących jednocześnie poloneza

"Podnieś rękę, Boże Dziecię..."- o pięknie i bogactwie polskich kolęd i pastorałek

Źródło: Pixabay, CC0

Z czym dziś kojarzy nam się Boże Narodzenie? Wierzącym i praktykującym chrześcijanom i katolikom na pewno z wydarzeniem, o którym słyszymy już w samej nazwie święta. Osobom niewierzącym lub niekoniecznie identyfikującym się z Kościołem Katolickim – z wolnym czasem i odpoczynkiem spędzanym w gronie rodzinnym. Ale także… z muzyką. Choć coraz częściej nie z polskimi lub po prostu tradycyjnymi (jak np. austriacka „Cicha Noc”, licząca sobie 202 lata i ponad 300 wersji językowych) kolędami, a raczej z zagranicznymi przebojami.

A przecież „Polacy nie gęsi...” i swoje święta mają. Swoje zwyczaje (np. wieczerza wigilijna i łamanie się opłatkiem) i swoje przepiękne kolędy. Kiedy ruszamy w pogoń za prezentami dla najbliższych, we wszystkich galeriach handlowych słyszymy „Last Christmas” czy „All I wan’t for Christmas is you”, które – mimo iż naprawdę wpadają w ucho – w zasadzie niewiele mają wspólnego z istotą świąt, które właśnie obchodzimy. A co jest ich istotą, jeśli nie narodzenie Pana Jezusa? Jeśli nie świętość rodziny? Piękna i ofiarna miłość Matki do Dziecka, tak niezwykłych w swojej zwyczajności. Najpiękniej o tych wszystkich wartościach i obliczach miłości opowiadają właśnie kolędy i pastorałki. 

Jako Polacy naprawdę mamy z czego wybierać. W naszym „skarbcu” narodowym kolęd i pastorałek jest ponad 500. Najstarsza pochodzi z XV wieku i rozpoczyna się w ten sposób:

Zdrow bądź, krolu anjelski

K nam na świat w ciele przyszły,

Tyś zajiste Bog skryty,

W święte czyste ciało wlity. 

Tekst tej najstarszej, choć odnalezionej dopiero w XIX wieku przez Aleksandra Brucknera, polskiej kolędy został zapisany w kazaniu spowiednika królowej Jadwigi, Jana Szczechny, w 1426 r.

W połączeniu z dobrym, podniosłym wykonaniem i aranżacją muzyczną, kolędy najpełniej oddają to, co najistotniejsze i najpiękniejsze w Bożym Narodzeniu: wszystkie oblicza miłości, przede wszystkim zaś fakt, że Bóg ukochał człowieka tak bardzo, że postanowił stać się człowiekiem. Utwory te ukazują niezwykłą więź pomiędzy matką i dzieckiem, ogromną miłość i czułość Maryi wobec maleńkiego Jezusa (np. "Gdy śliczna Panna", "Lulajże Jezuniu" czy „Jezus Malusieńki”). Stanowią przy tym niezwykle bogate i różnorodne źródło wiedzy o literaturze, muzyce, języku, kulturze i tradycji naszego kraju.

W niniejszym artykule opiszę najpiękniejsze w moim odczuciu polskie kolędy i pastorałki, bardziej lub mniej znane, ale w pełni oddające refleksje, jakie zapewne towarzyszą wszystkim katolikom w tym okresie.

1. Bóg się rodzi

To nie tylko piękna kolęda z patriotycznym akcentem, ale również dowód na to, jak bardzo liczy się wykonanie i aranżacja muzyczna. Wielu współczesnych artystów po prostu nie potrafi zaśpiewać tej kolędy. Nie chodzi, bynajmniej, o różnego rodzaju popisy i udziwnienia wokalne. Z kolędy „Bóg się rodzi” nie da się zrobić popowego hitu. To piękny i dostojny polonez, który w takiej właśnie aranżacji winien być wykonywany. Z drugiej jednak strony, doskonale łączy w sobie dostojność z prostotą i ludowością. Co interesujące, w tekście tej kolędy, jak chyba w żadnej innej, znajdziemy silny patriotyczny akcent. I chyba zwłaszcza teraz życzymy sobie, żeby Boże Dziecię podniosło swoją maleńką rączkę i błogosławiło nie tylko Ojczyznę miłą, ale i cały świat ogarnięty wojnami, sporami czy kryzysami politycznymi, a w ostatnim czasie nade wszystko – groźną pandemią wciąż jeszcze słabo zbadanego wirusa, po której nasze życie nigdy już nie będzie takie samo.

Usunięto obraz.

 

Autorem tego pięknego i podniosłego tekstu jest polski poeta epoki oświecenia, Franciszek Karpiński. Utwór powstał na zamówienie księżnej Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej i pierwszy raz zabrzmiał w 1792 r. Istnieją pewne nieścisłości co do melodii. Przypisywana jest Karolowi Kurpińskiemu, choć nie można wykluczyć jej ludowego pochodzenia. Niektóre źródła sugerują z kolei, że był to tradycyjny polonez koronacyjny polskich królów, pochodzący jeszcze z czasów Stefana Batorego.

 

 

2. Mizerna, cicha

Liryczna pieśń o Narodzeniu Pańskim pióra polskiego poety romantycznego, Teofila Lenartowicza. Jej tekst został wydany po raz pierwszy w roku 1849. Słowa pochodzą z pierwszej sceny utworu „Szopka”, stąd zapewne tak dokładny opis śpiącego Dziecięcia, lichej stajenki, zjawisk towarzyszących narodzeniu Syna Bożego (Anieli, którzy w locie stanęli i pochyleni klęczą) Pierwotną melodię przygotował ks. Jakub Wrzeciono, jednak najbardziej rozpowszechniona jest wersja Jana Galla. Kolęda ma podniosły charakter i podkreśla z jednej strony niepozorność stajenki, Dzieciątka Jezus, Jego Matki i opiekuna Józefa, z drugiej – piękno i majestat. Wsłuchując się w tę kolędę można naprawdę poczuć, że oto dokonuje się coś niezwykłego: Wielkie zdziwienie, wszelkie stworzenie/ Cały świat orzeźwiony […] piekło zawarte, niebo otwarte/Słowo Ciałem się stało […]. 

 

 

Mizerna, cicha stajenka licha

pełna niebieskiej chwały:

oto leżący przed nami śpiący

w promieniach Jezus mały.

 

Nad Nim anieli w locie stanęli

i pochyleni klęczą,

z włosy złotymi, skrzydły białymi

pod malowaną tęczą.

 

Wielkie zdziwienie, wszelkie stworzenie,

cały świat orzeźwiony,

mądrość mądrości, światłość światłości,

Jezus wcielony.

 

I oto mnodzy, ludzie ubodzy

radzi oglądać Pana.

Pełni natchnienia, pewni zbawienia,

upadli na kolana.

 

Długo czekali, długo wzdychali,

aż niebo rozgorzało,

piekło zawarte, niebo otwarte,

Słowo Ciałem się stało.

 

Śpi jeszcze senne, Dziecię promienne,

w ciszy ubogiej strzechy;

na licach białych, na ustach małych

migają się uśmiechy.

 

Jako w kościele, choć ludzi wiele.

Cisza pobożna wieje,

oczy się roszą, dusze się wznoszą,

płyną w serca nadzieje.

 

Lulaj, Dziecino, lulaj, ptaszyno,

nasze umiłowanie;

gdy się rozbudzi, w tej rzeszy ludzi,

Zbawienie się nam stanie.

 

Oto Maryja, czysta lilija,

przy Niej staruszek drżący.

Stoją przed nami, przed pastuszkami,

tacy uśmiechający.

 

Hej ludzie prości, Bóg z nami gości,

skończony czas niedoli.

On daje Siebie, chwała na niebie,

Pokój ludziom dobrej woli.

 

Radość na ziemi, Pan nad wszystkimi

roztacza blask poranny,

przepaść zawarta, upadek czarta,

zstępuje Pan nad Pany

 

3. Nie było miejsca dla Ciebie

Poruszająca, bolesna, zawsze ponadczasowa i aktualna. A w dodatku – niezwykle ważna dla polskiej tradycji i kultury? Dlaczego? Bo, jak podaje Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki, powstała w okresie II wojny światowej, w jednym z obozów koncentracyjnych lub jenieckich. W naszej historii było wiele momentów, kiedy brakło miejsca dla Pana Jezusa. Wypędzali Go zaborcy, później – okupanci, tak spod znaku swastyki, jak i sierpa i młota. Również i teraz wiele środowisk w Polsce i na świecie ma takie zakusy. W Polsce to jednak wciąż po prostu spór i wzajemne niezrozumienie. Agresja ma wymiar głównie werbalny. A przecież są na świecie miejsca, w których wysadza się kościoły, a wiara w Jezusa karana jest śmiercią. Domy męczenników prześladowanych i mordowanych za wiarę w Afryce czy na Bliskim Wschodzie oznaczane są arabską literą „N”, rozpoczynającą wyraz „Nazarejczyk”. Uderzanie w bliskie, wręcz święte dla naszego bliźniego wartości, jest właśnie odbieraniem mu miejsca na świecie, prawa obywatelstwa, próbą wypędzenia go do ubogiej stajenki, do katakumb. Niektórzy nie widzą również miejsca dla tych najmniejszych i najsłabszych. A przecież każdy z nas w dowolnym momencie życia może stać się całkowicie bezbronny czy słaby. Gdzie wtedy trafimy, gdy zostaniemy odrzuceni, gdy nie będzie miejsca dla naszej choroby, słabości, ułomności i samotności?

Łatwiej jest nazwać „Herodem” zwolennika Strajku Kobiet niż usiąść z nim do stołu i porozmawiać – a choćby i o pogodzie! Wyborcę PiS – łatwiej nazwać „oszołomem” czy „dziadersem”. W ten sposób przepędzamy zarówno bliską osobę, która ma inne poglądy, jak i Dzieciątko Jezus. Wreszcie: najgorsze jest mimo wszystko to, gdy nie ma miejsca dla Pana Jezusa w niejednej człowieczej duszy.

 

Nie było miejsca dla Ciebie

w Betlejem w żadnej gospodzie,

i narodziłeś się, Jezu,

w stajni, ubóstwie i chłodzie.

 

Nie było miejsca, choć zszedłeś

jako Zbawiciel na ziemię,

by wyrwać z czarta niewoli

nieszczęsne Adama plemię.

 

Nie było miejsca, choć zszedłeś

ludzkość przytulić do łona

i podać z krzyża grzesznikom

zbawcze skrwawione ramiona.

 

Nie było miejsca, choć zszedłeś

ogień miłości zapalić

i przez swą Mękę najdroższą

świat od zagłady ocalić.

 

Gdy liszki mają swe jamy

i ptaszki swoje gniazdeczka,

dla Ciebie brakło gospody,

Tyś musiał szukać żłóbeczka.

 

A dzisiaj czemu wśród ludzi

łez tyle, jęków, katuszy?

Bo nie ma miejsca dla Ciebie

w niejednej człowieczej duszy

 

4. Jakieś światło nad Betlejem

Ten utwór, datowany na pierwszą połowę XX wieku (nieznany pozostaje zarówno autor tekstu, jak i kompozycji) zaliczany jest raczej do pastorałek lub „kołysanek Maryi”. Śpiewana częściej na koncertach kolęd czy Jasełek bożonarodzeniowych, najbardziej znana jest w wykonaniu Eleni, polskiej piosenkarki greckiego pochodzenia. Widzimy tu czułość i usprawiedliwienie dla ludzi i ziemi, która bogactw (…) nie dała Boskiej Dziecinie. Nie dała, bo bez Pana Jezusa biedną była. Po ostatniej zwrotce refren jest nieco zmieniony, a tekst jednoznacznie wskazuje, że Dzieciątko Jezus płacze nad grzechami ludzkości. Czy płacze, bo wie, że w dorosłym życiu zapłaci za nie straszliwym cierpieniem, poniżeniem i śmiercią, którą w czasach Chrystusa karano najgroźniejszych przestępców? To już oczywiście kwestia interpretacji. Ten piękny, choć słabo znany utwór, chwycił mnie za serce podczas mszy świętej w okresie bożonarodzeniowym i to dobrych kilka lat temu. Został ze mną do dziś.

 

Jakaś światłość nad Betlejem się rozchodzi,

w środku nocy przerażony świat się budzi.

Dzisiaj Chrystus tutaj właśnie się narodził,

do nas przyszedł, bo ukochał wszystkich ludzi.

 

    Teraz śpij Dziecino mała,

    Teraz śpij Dziecino miła,

    Ziemia bogactw Ci nie dała,

    Bo bez Ciebie biedną była.

 

Już pasterze, prości ludzie biegną z dala,

oddać pokłon Tobie Panu nad Panami.

Mówią sobie – jakaż łaska nas spotkała,

że Bóg przyszedł, że chce zostać razem z nami.

 

     Teraz śpij...

 

Z krain Wschodnich przyszli jeszcze

Trzej Królowie każdy myślał – coś wielkiego dziś zobaczę.

Lecz zdziwili się ci wielcy monarchowie,

że ich Król jest malusieńki i że płacze.

 

       Nie płacz już Dziecino mała,

       Nie płacz już Dziecino miła.

       Ziemia tym Cię zasmuciła, 

       Że tak mocno w grzech utkwiła

 

       Teraz śpij... 

 

5. Oj Maluśki, Maluśki

Podhale – ostoja wiary i patriotyzmu. Gdzie indziej tak silnie poczujemy radość z narodzenia Zbawiciela i istotę tych świąt, jeśli nie na góralskiej Pasterce? W zestawieniu (przyznaję, że może dość subiektywnym) najpiękniejszych polskich kolęd i pastorałek po prostu nie mogło zabraknąć. Tekst, którego powstanie datowane jest na XVIII w. (rękopis, w którym został spisany, pochodzi z pierwszej dekady XIX stulecia, ściślej: 1808 r.), to kolęda ludowa, zapisana w gwarze góralskiej, wydaje się więc, że najlepiej i najpiękniej brzmi właśnie wykonywana przez górali, np. takie zespoły jak Golec u’Orkiestra czy wspaniała Mała Armia Janosika.

O ile pozostałe wymienione przeze mnie kolędy są przeważnie smutne, liryczne lub podniosłe i dostojne, ta jest zdecydowanie bardziej radosna. Chyba właśnie słowami tego utworu, a przynajmniej podobnymi, mogliby zwrócić się do nowo narodzonego Chrystusa pastuszkowie, którzy jako pierwsi dowiedzieli się o cudzie, który dokonał się w stajence betlejemskiej.

Również i my "śpiewajmy i grajmy Mu", gdziekolwiek i z kimkolwiek jesteśmy. Nawet w mniejszym gronie i nawet łącząc się jedynie przez internet.

bibliotekapiosenki.pl

Wiadomości

Mulawa: Cyba to morderca! Warunki w szpitalu? Polacy mogą tylko pozazdrościć

Wipler o wpisie Tuska o "cyberataku": została zhakowana skrzynka ważnego działacza PO, będzie afera

Siedlisko zwyrodnialców nie istnieje. Zlikwidowano jedną z największych platform pedofilskich na świecie

Ziobro reaguje na słowa prezesa NRA. "Niech Pan wraca tam, gdzie razem z Giertychem tkwi Pan od dawna i to po same uszy"

Przemysław Czarnek: to, jak traktuje się ludzi, to jest sadyzm. Po zmianie władzy, Giertycha znajdziemy nawet we Włoszech

Kard. Bergoglio po śmierci Jana Pawła II: był spójny, nigdy nie uchylał się od odpowiedzialności

Żarty się skończyły? OKO.press teatralnie zamyka portal na jeden dzień

Prof. Cenckiewicz: kontrwywiad ABW pozyskał realne dowody na ruską ingerencję w proces wyborczy w roku 2023

Nawrocki w Suchej Beskidzkiej: nie możemy pozwolić odebrać sobie św. papieża Polaka, krzyża i Polski

Podpisz petycję! Zablokujmy bluźnierczy festiwal antychrześcijańskiej nienawiści

Mekler: Państwo w kryzysie, debata publiczna w ruinie

Założycielki aborcyjnego punktu "Abotak" skarżą się Trzaskowskiemu. Boli je prawda

Byli mistrzowie KSW trafią do UFC? Joanna Jędrzejczyk zabiera głos w tej sprawie

Ericsson i Lego usunęły ze swoich raportów określenia dotyczące różnorodności

Przemysław Czarnek gościem programu "Dzisiaj" w Republice

Najnowsze

Mulawa: Cyba to morderca! Warunki w szpitalu? Polacy mogą tylko pozazdrościć

Przemysław Czarnek: to, jak traktuje się ludzi, to jest sadyzm. Po zmianie władzy, Giertycha znajdziemy nawet we Włoszech

Kard. Bergoglio po śmierci Jana Pawła II: był spójny, nigdy nie uchylał się od odpowiedzialności

Żarty się skończyły? OKO.press teatralnie zamyka portal na jeden dzień

Prof. Cenckiewicz: kontrwywiad ABW pozyskał realne dowody na ruską ingerencję w proces wyborczy w roku 2023

Wipler o wpisie Tuska o "cyberataku": została zhakowana skrzynka ważnego działacza PO, będzie afera

Siedlisko zwyrodnialców nie istnieje. Zlikwidowano jedną z największych platform pedofilskich na świecie

Ziobro reaguje na słowa prezesa NRA. "Niech Pan wraca tam, gdzie razem z Giertychem tkwi Pan od dawna i to po same uszy"