Cytadela została wzniesiona po upadku powstania listopadowego na rozkaz cara Mikołaja I, który osobiście wybrał również lokalizację twierdzy. Wściekły władca postanowił ukarać niepokorne miasto – cytadela nie miała chronić stolicy (już w trakcie budowy była obiektem przestarzałym), a być raczej „straszakiem” dla Warszawy na wypadek kolejnych rozruchów. Ten gigantyczny kompleks militarny uzupełniono później o grupę fortów, a całość stała się elementem Twierdzy Warszawa, obsadzonej przez rosyjskich żołnierzy. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, cytadela pozostała obiektem militarnym. Już w okresie dwudziestolecia międzywojennego upamiętniono na jej terenie tysiące polskich patriotów tam więzionych i pomordowanych – otwarto cmentarz-mauzoleum przy Bramie Straceń, później otwarto muzeum X Pawilonu, gdzie w czasach caratu przetrzymywano więźniów politycznych. 

"Do dnia dzisiejszego, blisko 4 tysiące pomordowanych czeka na odnalezienie i należyte upamiętnienie"

Jesienią roku 2015 pojawiło się w cytadeli kolejne muzeum – swoją nową, stałą siedzibę znalazło tu Muzeum Katyńskie. W pięknie przebudowanej i zaadaptowanej kaponierze stworzono przestrzeń, w której można było opowiedzieć historię zbrodni, jej podłoże i próby zatajenia. Miejsce zostało dobrane niezwykle trafnie, wręcz symbolicznie – w murach dawnej, carskiej twierdzy powstało muzeum opowiadające o kolejnym trudnym rozdziale w stosunkach polsko-rosyjskich. Za przebudowę odpowiada pracownia BBGK Architekci, a twórcą przejmującej ekspozycji jest Jerzy Kalina. Została ona podzielona pomiędzy dwa piętra budynku. Na początku stopniowo odkrywamy historię zbrodni – muzealna narracja zaczyna się już w roku 1918, przebiega przez okres wojny z bolszewikami, dwudziestolecie i „właściwą” część historii – wybuch II wojny światowej, sowiecką niewolę, która stała się udziałem polskich oficerów i inteligencji oraz wydarzenia z wiosny roku 1940. Każde kolejne pomieszczenie i instalacja chronologicznie prowadzi do punktu kulminacyjnego, jakim była zbrodnia dokonana przez Rosjan na Polakach. „Likwidacja” obozów jenieckich w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie nie jest końcem historii opowiadanej przez muzeum. W dalszej części wystawy zwiedzający poznają historię odkrycia grobów katyńskich i powojenne próby fałszowania historii. Kłamstwa Katyńskiego, które stało się jedną z podwalin Polski Ludowej. Opowieść o zbrodni katyńskiej doprowadzona jest do czasów współczesnych i… niedokończona. Do dnia dzisiejszego nie znamy przecież miejsca pochówku ofiar z tzw. białoruskiej listy katyńskiej. Do dnia dzisiejszego, blisko 4 tysiące pomordowanych czeka na odnalezienie i należyte upamiętnienie. Druga, bardzo osobista i indywidualna, część ekspozycji znajduje się piętro niżej – jego całą powierzchnię zajmują, odpowiednio wyeksponowane, pamiątki odnalezione w dołach śmierci. Artefakty grobowe pochodzące z prac w Katyniu, Charkowie, Miednoje i Bykowni. Indywidualne, prywatne drobiazgi, przedmioty codziennego użytku. To z pewnością najbardziej wartościowa i wzruszająca część wystawy.

Cytadela Warszawska powoli otwiera się na warszawiaków i turystów. Jest Muzeum X Pawilonu, od niedawna możemy odwiedzać Muzeum Katyńskie, rozpoczęło się również tworzenie Muzeum Wojska Polskiego i Muzeum Historii Polski. Teren zabrany dawniej pod budowę rosyjskiej twierdzy powraca jako olbrzymia przestrzeń muzealno-rekreacyjna. Jej istotną część, jaką jest Muzeum Katyńskie, chcielibyśmy Państwu przybliżyć.

Już w najbliższą niedzielę, o godzinie 11:00 i 13:00 zapraszamy na zwiedzanie muzeum z przewodnikiem. Koszt spacer to 10 zł/os., a zapisy prowadzone są pod adresem [email protected]. Tam można również otrzymać szczegółowe informacje na temat wycieczki.