Polska 31 sierpnia – co wydarzyło się tego dnia
Tego dnia w Biskupinie odkryto pozostałości prehistorycznej osady; w Gliwicach niemieccy dywersanci udający Polaków napadli na radiostację nadając komunikat; PW: początek ewakuacji kanałami ze Starego miasta do Śródmieścia i na Żoliborz; podczas Plenum KC PPR podjęto rezolucję o „odchyleniu prawicowo-nacjonalistycznym”; w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisano porozumienie między Komisją Rządową a MKS; zlikwidowano ostatnie linie trolejbusowe w Warszawie. Urodzili się m. in. Adam Koc, Władysław Karaś, Jan Piwnik, Jerzy Michotek, Andrzej Dobosz, Grzegorz Warchoł, Mieczysław Hryniewicz, Bronisław Wrocławski, Robert Gawliński, Kinga Preis. Zmarli natomiast: Konrad I. Mazowiecki, Ludwik Michał Pac, Jan Kajus Andrzejewski, Stefan Banach, Felicjan Sławoj-Składkowski, Józef Kuropieska oraz Roman Malinowski.
1247 - Zmarł książę Konrad I. Mazowiecki.
1559 - W Wilnie mistrz Zakonu Kawalerów Mieczowych Gotard Kettler zawarł porozumienie z królem Zygmuntem II. Augustem, poddając Inflanty pod jego protekcję.
1794 - Insurekcja kościuszkowska: Między Zbierskiem a Stawiszynem około 300. chłopów uzbrojonych w kosy i piki zatarasowało drogę wojsku pruskiemu, którego zadaniem było utrzymanie komunikacji pomiędzy Koninem a Kaliszem. Powstańców udało się odeprzeć dopiero przy użyciu artylerii.
1827 – W Warszawie otwarto Instytut Oftalmiczny (okulistyczny) ufundowany przez księcia Edwarda Lubomirskiego.
1835 - W Smyrnie w Turcji zmarł Ludwik Michał Pac, generał, uczestnik wojen napoleońskich, w czasie powstania listopadowego dowódca korpusu rezerwowego, ranny w bitwie pod Ostrołęką; po powstaniu na emigracji.
1891 - W Suwałkach urodził się Adam Koc, żołnierz I. Brygady Legionów Polskich, komendant POW; w niepodległej Polsce oficer WP, założyciel i redaktor naczelny „Gazety Polskiej”, działacz BBWR, poseł, senator, organizator i szef Obozu Zjednoczenia Narodowego.
1893 - W Kielcach urodził się Władysław Karaś, żołnierz Legionów Polskich i POW, oficer wywiadu WP; na igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936 r. zdobył brązowy medal w strzelectwie - był to pierwszy medal olimpijski w historii polskiego strzelectwa sportowego; w czasie II. wojny światowej oficer ZWZ-AK; rozstrzelany przez Niemców w 1942 r.
1912 - We wsi Janowice koło Ostrowca Świętokrzyskiego urodził się Jan Piwnik „Ponury”, cichociemny, oficer „Wachlarza”, szef Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego Armii Krajowej, legendarny dowódca partyzanckich zgrupowań walczących w Górach Świętokrzyskich i oddziału dywersyjnego na Nowogródczyźnie.
1920 - Wojna polsko-bolszewicka: W bitwie pod Komarowem polska kawaleria odniosła zwycięstwo nad sowiecką 1. Armią Konną.
1928 - W Berlinie odbyła się premiera musicalu „Opera za trzy grosze” Bertolta Brechta i Kurta Weila.
1921 - W Częstochowie urodził się Jerzy Michotek, aktor, piosenkarz, reżyser; wystąpił m.in. w filmie „Wyjście awaryjne” oraz w serialu „Dom”.
1933 - W miejscowości Biskupin w powiecie żnińskim odkryto pozostałości prehistorycznej osady.
1935 - W Warszawie urodził się Andrzej Dobosz, krytyk literacki, felietonista; w 1974 r. wyjechał do Francji; w latach 1994-2008 prowadził w Paryżu polską księgarnię „Librairie Dobosz”; w filmie „Rejs” Marka Piwowskiego zagrał rolę filozofa.
1939 - W leżących na terenie III. Rzeszy Gliwicach niemieccy dywersanci udający Polaków dokonali napadu na radiostację, nadając komunikat: „Uwaga, tu Gliwice. Radiostacja znajduje się w rękach polskich”; prowokacja gliwicka została wykorzystana przez Niemców do uzasadnienia agresji na Polskę.
1939 - Ponowne ogłoszenie mobilizacji powszechnej w Polsce.
1941 - Od 31. sierpnia do 3. września w Ponarach koło Wilna Niemcy zamordowali około 8 tys. Żydów; w sumie w latach 1941-1944 Niemcy oraz kolaboranci litewscy zamordowali w tym miejscu około 100 tys. ludzi, wśród nich 60-70 tys. Żydów, wiele tysięcy Polaków, a także Romów, Rosjan, Litwinów, Białorusinów oraz przedstawicieli innych narodowości.
1944 - Powstanie Warszawskie: Początek ewakuacji kanałami ze Starego miasta do Śródmieścia i na Żoliborz. W kościele Sakramentek na Nowym Mieście w wyniku nalotu zginęło około tysiąca osób, a w pasażu Simonsa - około 300.
1944 - Powstanie Warszawskie: Nieudana próba przebicia się oddziałów powstańczych z Grupy „Północ” AK ze Starego Miasta do Śródmieścia; ok. 300 rannych i zabitych.
1944 - Niemcy wywieźli do KL Stutthof ponad 3100 więźniów obozu w Pruszkowie, wśród nich m.in. powstańców warszawskich.
1944 - Powstanie Warszawskie: Podczas próby przebicia się ze Starówki do Śródmieścia poległ Jan Kajus Andrzejewski „Jan”, harcmistrz, uczestnik kampanii 1939 r., żołnierz ZWZ-AK, ppłk WP; w czasie Powstania Warszawskiego dowódca Brygady AK „Broda 53”.
1944 - Dekret PKWN „o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego”.
1945 - We Lwowie zmarł prof. Stefan Banach, matematyk, wykładowca Uniwersytetu Jana Kazimierza, współzałożyciel lwowskiej szkoły matematycznej; jeden z twórców analizy funkcjonalnej.
1945 - Funkcjonariusze UB aresztowali Kazimierza Moczarskiego, żołnierza ZWZ-AK, uczestnika Powstania Warszawskiego, od października 1944 do stycznia 1945 r. szefa Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, następnie Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj.
1947 - W Krakowie urodził się Grzegorz Warchoł, aktor, reżyser teatralny i filmowy; twórca m.in. seriali „Życie Kamila Kuranta”, „Gazda z Diabelnej” i „Królewskie sny”.
1948 - Początek Plenum KC PPR, które podjęło rezolucję o „odchyleniu prawicowo-nacjonalistycznym”. Z KC usunięto m.in. Władysława Gomułkę, sekretarzem generalnym PPR został Bolesław Bierut.
1949 - W Wąsoszu na Dolnym Śląsku urodził się Mieczysław Hryniewicz, aktor.
1951 - W Łodzi urodził się Bronisław Wrocławski, aktor związany z łódzkim Teatrem im. Stefana Jaracza, pedagog; wystąpił m.in. w filmach „Vabank II, czyli riposta”, „Kingsajz” i „Rewers”.
1959 - Premiera komedii filmowej „Inspekcja pana Anatola” w reżyserii Jana Rybkowskiego.
1962 - W Londynie zmarł gen. Felicjan Sławoj-Składkowski, działacz PPS, żołnierz Legionów Polskich, członek POW; minister spraw wewnętrznych (1926-1929, 1930-1931, 1936-1939), poseł na Sejm (1930-1939); premier rządu RP w latach 1936-1939.
1963 - W Warszawie urodził się Robert Gawliński, wokalista, gitarzysta, kompozytor, autor tekstów, lider zespołu „Wilki”.
1971 - We Wrocławiu urodziła się Kinga Preis, aktorka, wystąpiła w filmach „Wrota Europy”, „Komornik”, „Cztery noce z Anną”, „Dom zły”, „Cisza”, „Joanna”, „Róża”, „W ciemności”, „Pod Mocnym Aniołem”, „Bogowie”, znana także z seriali „Boża podszewka II”, „Ojciec Mateusz” i „Ja to mam szczęście”.
1980 - Porozumienie Gdańskie: O godz. 17 w sali BHP Stoczni Gdańskiej podpisane zostało porozumienie między Komisją Rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym reprezentującym ponad 700 zakładów z całej Polski; delegacja rządowa zgodziła się m.in. na utworzenie nowych, niezależnych, samorządnych związków zawodowych, prawo do strajku, budowę pomnika ofiar Grudnia '70, transmisje niedzielnych mszy św. w Polskim Radiu i ograniczenie cenzury; przyjęto też zapis, że nowe związki zawodowe uznają kierowniczą rolę PZPR w państwie; uroczystość podpisania porozumienia transmitowała Telewizja Polska.
1982 - W drugą rocznicę Porozumień Sierpniowych w kilkudziesięciu miastach Polski „Solidarność” zorganizowała demonstracje uliczne; w wielu miejscach doszło do starć z milicją. W Lubinie od milicyjnych kul zginęły trzy osoby biorące udział w manifestacji, kilkanaście zostało rannych; w wyniku interwencji milicji ofiary śmiertelne były również w Gdańsku, Kielcach i Wrocławiu.
1988 - W Warszawie w willi MSW przy ul. Zawrat doszło do poufnego spotkania gen. Czesława Kiszczaka z przywódcą „Solidarności” Lechem Wałęsą. Warunkiem rozpoczęcia rozmów na temat Okrągłego Stołu, postawionym przez stronę rządową, było zakończenie fali strajków.
1992 - Premiera serialu „Pogranicze w ogniu” w reżyserii Andrzeja Konica.
1992 - Na antenie TVP1 wyemitowano premierowe wydanie magazynu porannego „Kawa czy herbata?”.
1994 - Zamknięto wszystkie oddziały największej w Polsce Fabryki Celulozy i Papiernictwa we Włocławku.
1995 - Zlikwidowano ostatnie linie trolejbusowe w Warszawie.
1998 - W Warszawie zmarł gen. Józef Kuropieska, oficer WP, uczestnik kampanii polskiej 1939 r.; w latach 1948-1949 zastępca szefa Sztabu Generalnego WP; aresztowany w 1950 r. i oskarżony o próbę obalenia ustroju Polski Ludowej; w 1952 r. skazany na karę śmierci; w 1955 r., po wcześniejszym uchyleniu wyroku, wypuszczony na wolność; komendant Akademii Sztabu Generalnego (1964-1968); autor wspomnień.
2021 – W Jabłonnie na Mazowszu zmarł Roman Malinowski, w latach 1980-1985 wicepremier, w latach 1985–1989 marszałek Sejmu PRL, w latach 1981-1989 prezes Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. W sierpniu 1989 r. był jednym z sygnatariuszy porozumienia koalicyjnego ZSL z Obywatelskim Klubem Parlamentarnym i Stronnictwem Demokratycznym, które doprowadziło do powołania rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego. źródło: PAP